Zadorra ibaiaren ertzean eta Gasteiztik 7 kilometroetara, Lopidana herria dago. Bertan, jatorri erromanikoko tenplu harrigarri bat dago: Garbikundearen Andra Maria eliza. Mendeetan zehar izandako garapena maisuki hautematen da parrokia-elizan, eta elementu erromaniko batzuk kontserbatu egin dira ere bai. Horrez gain, elizak kalitate tekniko handiko gangak ditu, Erdi Aroko arkitekturari gehitutako nobedadeak erakusten dizkigutenak.
Egun, Betoñuko udalerri gasteiztarra hiriko sare urbanoaren parte da. San Esteban elizan Erdi Aroko elementu batzuk hauteman ditzakegu, adibidez bere portada originala. Bestalde, Aro Modernoko handitze lanak kontserbatu ditugu.
Gasteizko San Martin auzoan, Tourseko San Martin ermita dago. Nahiz eta hiriko sare urbanoaren parte izan, originali, Avendagnuko herrixka Gasteizko inguruetan zegoen. Denbora pasa ahala, aldaketa ugari egin dira, baina oraindik ere bere ezaugarri erromanikoak hauteman daitezke. Bestalde, Tourseko San Martin ermitan pintura gotiko ikaragarriak kontserbatu egin dira.
Gasteiztik ateratzen den ibilbide atsegina oinez zein bizikletaz eginez, Lasartera helduko gara. Iristean, historiaz betetako herri batean gaudela iragartzen digun eliza izugarri batekin topo egingo dugu. Eraikina XVI. mendean egin bazen ere, oraindik zenbait elementu erromaniko kontserbatzen ditu.
Legarda Gasteiztik gertu dagoen herria da, Arrato mendatearen magalean. Ezohiko dorre erromanikoaz gain, San Andres elizak Arabako Erdi Aroko pintura multzo garrantzitsuenetako bat gordetzen du, partzialki ezkutatuta.
Arabako erromanikoa askotarikoa eta originala da bere formetan, tipologia eta soluzio kopuru izugarria sortuz. Otobarrengo kasuak ezin hobeto adierazten du espiritu hori, probintziako burualde poligonal bakanetako bat erakusten baitu, kalitate eskultoriko eta arkitektoniko harrigarriarekin.