Gasteizko San Martin auzoan, Tourseko San Martin ermita dago. Nahiz eta hiriko sare urbanoaren parte izan, originali, Avendagnuko herrixka Gasteizko inguruetan zegoen. Denbora pasa ahala, aldaketa ugari egin dira, baina oraindik ere bere ezaugarri erromanikoak hauteman daitezke. Bestalde, Tourseko San Martin ermitan pintura gotiko ikaragarriak kontserbatu egin dira.
Alaitza herri txikian Euskadiko elizarik harrigarrienetariko bat dugu. Kanpotik, abside erdi borobil bat, nabe bi eta elizpe bat dituen tenplu erromaniko bat ikusten dugu. Hala ere, benetako aberastasuna barruan aurkitzen dugu, erdi aroko oso misteriotsua den xehetasun handiko margo zabal bat topa dezakegu.
Subilla Gasteizi buruz ditugun lehenengo albiste historikoak XI. mendearen hasierakoak dira, eta bertan “Subillana” izenarekin agertzen zaigu. Eliza honen eraikuntzaren historia XVI. mendean hasi zen eta mendeetan zehar jarraituko du, interes handiko lanekin.
Ikusten den eraikina XVI. mendeko bigarren erdiko eraikuntza on bat da. Hala ere, antzinako erromanikoko eraikuntzaren arrasto anitzak ikusten dira. Eraikin erromanikoaren izatea arkupean baieztatzen da, bertan erdi aroko portada garrantzitsu bat baitago, XII. mendeko bukaerakoa edo XIII. mendeko hasierakoa izan zitekeena.
San Pedro elizak historian zehar aldaketa anitz jasan dituen eraikin bat da. Gaur ikusten ditugun atal gehienak XVIII. mendean eginiko berreraikuntza baten ondoriak dira.
Jatorrizko elizatik, XIII. mendekoa, herria sortu zen momentukoa, ez da arrastorik ailegatu. Gaur egun mantentzen dena XVI. mendekoa lantegia da, ondorengo gehigarri eta berritze batzuk izan dituena.