Arabako erromanikoa askotarikoa eta originala da bere formetan, tipologia eta soluzio kopuru izugarria sortuz. Otobarrengo kasuak ezin hobeto adierazten du espiritu hori, probintziako burualde poligonal bakanetako bat erakusten baitu, kalitate eskultoriko eta arkitektoniko harrigarriarekin.
Kokapen estrategiko batean egonda, bide garrantzitsuenetatik oso gertu, Oto aldea antzinatik izan da okupatua. Horrela, eliza honetako elementurik nabarmenena, zalantzarik gabe, bataiarria da, Arabako Erdi Aroko artearen bitxirik nabarmenenetako bat
Alaitza herri txikian Euskadiko elizarik harrigarrienetariko bat dugu. Kanpotik, abside erdi borobil bat, nabe bi eta elizpe bat dituen tenplu erromaniko bat ikusten dugu. Hala ere, benetako aberastasuna barruan aurkitzen dugu, erdi aroko oso misteriotsua den xehetasun handiko margo zabal bat topa dezakegu.
Añuako elizako absidea Arabako Lautada osoan dugun Erdi Aroko arte-alerik aberatsenetako bat da. Baina, gainera, garai modernoan eraberritu zen tenplua da, kalitate artistiko handiko ekarpenekin.
Oreitia Arabako Mendebaldeko Lautadan dago, Gasteiztik hamar kilometrora. Eskualde hau zipriztintzen duten hirigune txiki gehienak bezala, bere historia Erdi Aroko lehen mendeetan hasten da eta, horrekin batera, bere elizaren historia ere hasten da.
Subilla Gasteizi buruz ditugun lehenengo albiste historikoak XI. mendearen hasierakoak dira, eta bertan “Subillana” izenarekin agertzen zaigu. Eliza honen eraikuntzaren historia XVI. mendean hasi zen eta mendeetan zehar jarraituko du, interes handiko lanekin.