Sarrera
Gardelegi herriak, Gasteizko udal eremuaren parte dena, Erdi Aroko eraikin bat kontserbatzen du: San Pedro eliza. Herriaren lehen erreferentzia historikoa Donemiliagako Kartularioan (1025) agertzen da. Antza denez, Gardellihi-k hiru golde ordaintzen zizkion monasterio honi, ondoko Harizavalleta (Aretxabaleta) herriarekin batera. 1258. urtean, Alfontso X.a Jakituna erregeak Gardelegiko eskumena Victoria hiriari eman zion. Egun, Gardelegi Arabako hiriburua inguratzen duen “herrixka zahar” bat gisa hartzen da. Bestalde, XVI. mendean bi ermita omen zeuden, baina biak desagertu dira.
Bideoa
360º irudiak
Itxurako erretaula
Originali absidean kokatuta zegoen erretaula nagusiaren atzean, kronologia desberdinetako horma-pintura interesgarriak daude. Multzoa erretaula baten arkitektura imitatzen saiatzen da, oso famatua egin zena Aro Modernoan. Kronologia ezberdineko bi mailatan banatuta dago. Behean, Juan de Bustillok 1579. urtean egindako bi margo handi daude. Ezkerrekoak, Baratzeko Otoitzaren eszena irudikatzen du, Kristo otoitz egiten ari delarik bere dizipuluak lotan dauden bitartean. Eskuineko irudiak, aldiz, Kristoren Zigortzea errepresentatzen du. Azken hori Sebastiano del Piomboren izen bereko lan ospetsuaren kopia da, Erromako San Pietro in Montorioko kapera batean ikusgai. Aspaldi, erdiko sagrarioa bi eszenetako grisalle-girlandan kokatzen zen.
Ondoren, XIII. mendeko lehen herenean, goiko pinturak egin ziren. Bertan, Kalbario bat irudikatzen da: erdian, Kristo gurutziltzatua dago eta, bere alboetan, San Joan eta Ama Birjina agertzen dira. Pinturen hondoa eszenatoki gisa margotuta dago, eta atzean Jerusalem hiria errepresentatzen da, XVIII. mendeko hirigintzako ereduak jarraituz. Kalbarioaren gainean, eguzkia eta ilargia agertzen dira. Absideko leiho erromanikoa aingeru baten irudia kokatzeko erabili da.
Antzinako argazkiak
Argazki zaharrei esker, elizak milurteko berriaren hasierara arte izandako itxura egiaztatu dezakegu. 2000 eta 2001 urteetako zaharberritze sakonean, historian zehar elizari gehitutako elementuak desarmatu edo berregituratu ziren. Adibidez, apaizetxea, dorrea edota hormen altuera originala. Argazkiak begiratuz gero, zenbait desberdintasun aurkituko ditugu elizaren barrualdean. Gaur egun desmuntatuta dagoen erretaula, argazkietan bere jatorrizko lekuan zegoen, zaharberritze lanetan aurkitu ziren horma-pinturen aurrean. Inguruan, errezelez egindako beste pintura historiko batzuek markoztaturiko erretaula barrokoa hautematen da.
Eliza
Kanpoaldea
Elizaren hegoaldeko eta mendebaldeko hormetan, jatorrizko eraikuntza erromanikoaren bi leiho kontserbatu dira. Tamalez, haien zutabeak eta arkiboltak galdu dira, eta bakarrik baoen harri biselatuak dituzte. Absideko horman hirugarren leihate bat ere aurki daiteke, agian barrutik ikusteko pentsatua, gaur egun erabat itsututa baitago. Iparraldean zein hegoaldean, hagaburu leunen ilara bat dago, itxura erromaniko nahasezina ematen diona. Sarrera ondoan, XVIII. mendean eraikitako elizpea eta sakristia daude.
Portada
Elizpean, ia apaingarririk ez dituen portada erromaniko xume bat ezkutatzen da. Arku zorrotz samar batez osatuta dago eta bi arkibolta baketoidun dotore ditu. Tenpluak mendeetan zehar jasandako aldaketa guztiak gorabehera, batzuk oso sakonak, bitxia da atariko polikromiaren zati bat mantendu dela ikustea. Izan ere, harlandu-ebakinak simulatzen duten marra gorri batzuk hautematen dira.
Barrualdea
Tenpluak nabe bakar batekin eta burualde zuzenarekin egin zen. Presbiterioaren eremua nabe nagusia baino pixka bat estuagoa bada ere, biak kanoi-ganga zorrotzez estalita daude, eta orain dela gutxi egindako pintura-estaldurak dituzte. Presbiterioa nabetik banatzen da garaipen arku batekin. Arku zorrotz batekin osatuta dago, eta rokoko estiloan dekoratutako mentsulek eusten dute. Zalantzarik gabe, tenpluko Erdi Aroko elementuak disimulatzeko asmotan egindako maestreo lan baten emaitza da.
Erretaulak
San Pedroko azken zaharberritzean, erretaula nagusia kendu eta desmuntatu egin zen. Ondorioz, gaur egun bakarrik jatorrizko zenbait egitura eta tailu kontserbatzen dira. Hiru eskultura nagusiak absidean kokatuta daude: San Pedroren irudia, tenpluaren titularra dena, Ama Birjinaren tailua eta, azkenik, XVII. mendeko Santa Katalinari eskainitako hirugarren eskultura bat, herriak izan zituen desagertutako ermita batetik datorrena.
Elizaren barruan, beste bi erretaula daude, San Isidrori eta Arrosarioko Andre Mariari eskainiak. Adituen iritziz, XVIII. mendean egin ziren, eta haiekin batera, deituren eta beste santu batzuen irudiak irudikatzen dira.
KOKAPENA
Argazki kredituak:
Gaur egungo argazkiak: © Ondare Irekia | Patrimonio Abierto
Argazki zaharrak: Archivo del Territorio Histórico de Álava / Arabako Lurralde Historikoaren Agiritegia.
